"Bij kunst is de uitkomst ongewis. Het ervaren van het onverwachte, het nieuwe, het vreemde, het rare is het resultaat." De voorstelling Mankind werd zeer wisselend ontvangen in febuari. Choreograaf Jack Timmermans schreef voor ons een overweging.

Een overweging: een volwassen benadering van kunst en kinderen​​​​​​​

Als je maar lang genoeg naar iets kijkt, wordt het vanzelf interessant.

Deze uitspraak van Flaubert, een van de grootste Franse schrijvers uit de negentiende eeuw heeft nog niets verloren aan actualiteitswaarde. Als choreograaf van de Stilte kan ik mij uitstekend vinden in deze uitspraak. In een tijdperk waarin alles snel en hapklaar moet zijn brengen we kinderen graag in een modus die een andere tijdsbeleving vereist. Daarvoor hebben we natuurlijk wel een context nodig waarin dit kan. Het verwachtingsvol en in alle rust betreden van een theater is een begin. Het is geen voetbalstadion. Een ander vereiste is een leerkracht die zich laat zien als een deelgenoot, die zijn kinderen met interesse en nieuwsgierigheid naar het theater begeleidt. Die achteraf aan kinderen de vraag stelt wat ze gezien hebben. En de verschillende belevingen zonder lamleggend oordeel naast elkaar laat staan.  

Een hart dat waarheid zoekt? Ja! Weten, beminnen, geven…’t is alles verwant.

Deze uitspraak van Multatuli pakt denken en voelen samen. Empathisch vermogen, je kunnen verplaatsen in een ander is een vereiste om buiten je eigen oevers te kunnen treden. Ik vind in deze dat elke leerkracht Kees de Jongen van Theo Thijssen gelezen moet hebben, voordat hij of zij wordt losgelaten op kinderen. Er zijn net zoveel binnenwerelden als dat er kinderen in de klas zijn. Door mijn oude moeder en haar doodsangsten wist ik mij vroeg behept met de vraag of ik me moest inlaten met een eeuwige dood of een eeuwig leven. Er was geen enkel vak dat daarop aansloot. Maar er was muziek, er was theater. Een leven dat we zelf verzinnen naast de werkelijkheid, die vele antwoorden verborgen houdt. Kunst geeft vragen, nieuwe vragen, en wie om antwoorden verlegen zit, krijgt ze uit eigen ondervinding en niet op gezag.

Waar de verafgoding van de duidelijkheid begint, vallen er slachtoffers.

Deze uitspraak is van de beroemdste Noord-Brabantse filosoof van de twintigste eeuw, Cornelis Verhoeven. Door metingen te verrichten kunnen we bepalen hoe hoog het waterpeil is. We kunnen met een thermometer peilen wat de temperatuur  is, maar het ervaren van kou of warmte is niet meetbaar, subjectief, persoonlijk. Zeker niet als we deze kou of warmte toe gaan schrijven aan gevoelens. Zoals een meter een variabel aantal stappen is, afhankelijk van de grootte van degene die de stappen zet, zo is ook de impact die een voorstelling op ieder afzonderlijk kind heeft variabel. Niet eenduidig, dus niet algemeen geldend, dus niet ‘duidelijk’.

Bij amusement weet je van tevoren wat je krijgt. De voorspelbaarheid, de vertrouwdheid stelt gerust. Bij kunst is de uitkomst ongewis. Het ervaren van het onverwachte, het nieuwe, het vreemde, het rare is het resultaat. Wie net als Flaubert de tijd neemt, komt in het andere zichzelf tegen. Dat die spiegel niet alleen tot bevestiging van de eigen persoon leidt, maar ook aanleiding kan geven tot ongeduld, ergernis en onbegrip hoeft geen probleem te zijn. Wie zich openstelt voor kunst en de eigen reactie daarop, leert van de confrontatie. Wat gebeurt er met onszelf is een buitengewoon interessante vraag. Niet voor de school, maar voor het leven leren wij. Daarbij is er geen onderscheid tussen jong en oud. Sterker nog: een goede docent leert van zijn leerlingen.

Jack Timmermans

Jack Timmermans is choreograaf van de Stilte en in zijn ‘vorige’ leven ruim 20 jaar werkzaam geweest als docent in het Hoger Beroeps Onderwijs.