Hoe heeft de plek waar je geboren bent, zich gevormd? Welke keuzes hebben mensen in het verleden gemaakt, zodat je leefomgeving is zoals die is? En welke invloed heeft dat op jou, op de mensen om je heen, op jouw sociale omgeving?

Deze en vele andere vragen komen aan bod in het uitgebreide lesprogramma rondom 200 jaar Zuid-Willemsvaart, dat we met Cultuurkade Meierijstad hebben ontwikkeld. Het is een rijk programma met een breed scala aan mogelijkheden voor groep 7/8 van het basisonderwijs en de eerste klassen van het middelbaar onderwijs.

“Niet te beseffen!”
“Goedemorgen, ik ben Bernard Goudriaan. Ik ben ingenieur en ik ben de zoon van de man die dit kanaal ontworpen heeft.” De kinderen uit groep 7/8 van basisschool Maria ter Heide kijken verwachtingsvol naar de man met bolhoed, zwarte jas en lange peilstok. Ze zijn deze ochtend bij ‘De Vaart Vertelt’, een boottocht i.s.m. Bibliotheek Meierijstad, die voert van de Noordkade tot de inland-containerterminal van Veghel en terug. Acteur Bernard zit vol verhalen én betrekt de leerlingen daar actief bij. “Waarom zou je eigenlijk zo’n kanaal graven?” vraagt hij. En: “Hoe overbrug je hoogteverschil?” Het zorgt steeds voor fronsende gezichten en spontane reacties. “Hoe zou jij zo’n kanaal aanleggen?” “Met een graafmachine!” “Nou, die waren er toen nog niet. Het is met de hand gegraven.” “Woooowww…”

Dichtregels ‘uitschreeuwen’
Bij de terminal staat stadsdichter Rick Terwindt, die onder andere het afvalprobleem aankaart, een gedicht voordraagt én de kinderen uitdaagt om zelf twee dichtregels te bedenken, die ze mogen ‘uitschreeuwen’ in een container. “Deze ochtend gaan de leerlingen onthouden, het blijft ze hun leven lang bij”, zegt juf Judith. “Bovendien is het een andere manier van leren en denken voor ze. Sommige kinderen worden ongemakkelijk van dichten. Ze weten niet goed wat ze ermee moeten. Maar uiteindelijk komen juist zíj met de mooiste woorden.” “Dit is wat anders dan leren uit een boek”, bevestigt één van haar leerlingen. Een klasgenootje vult aan: “Bernard vertelde dat mannen en vrouwen bij de aanleg van het kanaal niet evenveel betaald kregen. Waar ik écht verbaasd over was, is dat dat nu nog steeds zo is!” “Ik vond het heftig dat het met de hand moest”, zegt een jongen. “Wat een werk, niet te beseffen!”

Sociale verhoudingen en samenwerken
Naast ‘De Vaart Vertelt’ is de escapekist die we lieten ontwikkelen een populaire activiteit bij de scholen van Meierijstad. Eén van de groepen die hier onlangs mee bezig zijn geweest, is groep 8 van basisschool De Heijcant. Terwijl de klok tikte en de spanning steeg, leerden de kinderen over de tijd van Koning Willem I. Sociale verhoudingen, verschillenden belangen, samenwerken en de geschiedenis van het kanaal: het kwam allemaal voorbij. “Was Koning Willem I eigenlijk goed voor zijn mensen?” vroeg meester Reinout (onder andere) tijdens de nabespreking. De klas was even stil: deze vraag zette ze duidelijk aan het denken. Toen de kist na 75 minuten openging, klonk een bescheiden gejuich door de klas.

Inzichten voor vandaag en morgen
De boottocht en de escapekist zijn twee van de vele activiteiten rondom 200 jaar Zuid-Willemsvaart voor het onderwijs. Alle activiteiten hebben we in nauwe samenwerking met onderwijsinstellingen, culturele partners en gemeente ontwikkeld. Naast bovengenoemde activiteiten zijn er onder andere workshops percussie, theater en beeldende kunst. Rode draad in het gehele programma is verleden – heden – toekomst: het doortrekken van lessen uit de geschiedenis naar inzichten die vandaag en morgen nog relevant zijn. Het programma past binnen onze pijler ‘cultureel erfgoed’: zo leren kinderen hiervan hoe hun leefomgeving zich heeft gevormd en dat er verschillende belangen zijn in een maatschappij. Maar ook dat ze zelf iets kunnen veranderen, dat ze hun eigen toekomst kunnen ontwerpen. Wie hiermee bezig is, kijkt voor altijd anders naar zijn eigen omgeving. Je vormt op dat moment in onze visie ook jezelf.

Sinds 9 mei en tot de zomervakantie zijn scholen dit jaar bezig met 200 jaar Zuid-Willemsvaart. Als het aan ons ligt, kan het programma de komende jaren bovendien steeds opnieuw ingezet worden. Dit is slechts de start van dit mooie project, en wij hopen dat dit blijft groeien. De Zuid-Willemsvaart is onderdeel van onze omgeving, en lessen rondom het kanaal blijven dus altijd waardevol. Of, zoals meester Reinout van De Heijcant het formuleert: “Als je kinderen wilt motiveren, moet je het zó doen. Hoe vet is het als je op deze manier aan de slag kunt met dit onderwerp?”